Permbledhje rreth jetes se Migjenit Lindi në Shkodër më 13 tetor 1911. Pas kryerjes së shkollës fillore, gjysmë të mesme dhe seminarit ortod...
Permbledhje rreth jetes se Migjenit
Lindi në Shkodër më 13 tetor 1911. Pas kryerjes së shkollës fillore, gjysmë të mesme dhe seminarit ortodoks, punoi si mësues në fshatin Vrakë, në Shkodër dhe në Pukë. Migjeni solli elemente të reja në letërsinë shqipe, sidomos në pasqyrimin ekzistencial të jetës së njerëzve të varfër. “Vargjet e lira” është përmbledhja e poezive të tij, ndërsa “Novelat e qytetit të veriut” përmbledhje e prozave, të cilat u botuan vetëm pas vdekjes. Migjeni ishte ndër të rrallët shkrimtarë të kohës, që spikatën amoralitetin kohor, absurditetin e zakoneve të përçudnuara, injorancën e regjimeve despotike. Ndër vjershat më të spikatura mund të përmenden “Të birtë e shekullit të ri”, “Recital i malësorit”, “Kanga e rinisë”, etj. Ndërsa në prozë, “Luli i vocërr”, “Legjenda e misrit”, “… bukën tonë të përditshme falna zot”, etj. Në dhjetor 1937, ai niset për në Itali, për t’u kuruar në senatoriumin San-Luigji të Torinos, pastaj në Spitalin Torre Pellice, ku dhe në një qetësi hyjnore ndërroi jetë me 26 gusht 1938 .
Poezia e Migjenit.
Krijimtaria poetike e Migjenit u zhvillua kryesisht brenda tre viteve 1932-1935.
Migjeni shprehu pakenaqesite e tij rreth realitetit shoqeror te asaj kohe. Dha pamje tronditese, te klasave te shtypura dhe te shfrytezuara.
Dha idete e tij per nje shoqeri ndryshe. Me te barabarte, pa shfrytezim te njerezve. Ai I perkrahte te rinjte me iden revulocionare per te ndryshuar vendin. I shtynte te merrnin guximin per te vepruar.
Por sic e dime tema kryesore e Migjenit ishte MJERIMI. I cili eshte pershkruar dhe paraqitur ne menyren me realiste te mundeshme. Duke shfryre dhimbjen qe I jep mjerimi, autori pershkruan figura, njerez dhe ngjarje te mbyerthyera nga nje trishtim I thelle.
Migjenin e indinjonte se tepermi hendeku I thelle I pabarazise midis klasave.
Me ane te hiperbolave dhe groteskut Migjeni pershkruan perfaqesuesit e klasave te pasura dhe shfrytezuese.
Ai, mjerimin dhe skamjen, nuk e sheh ne anen siperfaqesore, po e shikon ne te gjitha aspektet, ne ate fizik, shpirteror, moral e shoqeror.
Karakteristike e poezive te Migjenit eshte dhe perdorimi I metaforave, epiteteve, ironise, antitezave dhe hiperboles.
Analize e pergjithshme per Vargjet e Lira.
Struktura: Struktura ciklike e vepres me emertimet e saj krijon nje rend logjik e tematik te poezive. Ne secilin cikel del emertimi kange per poezine , qe eshte nje emertim tradicional: Parathanja e Parathanjeve si hyrje, Kanget e ringjalljes, Kanget e mjerimit, Kanget e perndimit, Kange ne vete, Kanget e rinise, Kanget e fundit.
Titulli: Titulli I vepres ka kuptim te dyfishte: vargje te lira ne menyren e ndertimit te tyre, dhe vargje te lira ne veshtrimin e lirise tematike. Qe ne titull del vetedija e autorit se po krijonte nje poezi tjeter nga rrjedha e poezise se kohes.
Tematika: Kemi : shkeputja nga trajtat formale e tematike te poezise shqiptare te kohes. Mungon tematika atdhetare apo kombetare. E kaluara preket vetem si reflektim ne aktualen, por jo si teme e vecante . Teme zoteruese behet tema shoqerore e kohes si dhe dhimbjet personale te lidhura me kohen.
Toni poetik: Nepermjet tonit polemizues Migjeni I kundervihet tradites se shkrimeve romantike. Qofte ne nentekstin poetik apo ate te prozes qendron nje ironi e fshehur, qe synon te sarkazma: gje te cilen Migjeni nuk ia kurseu as vetvetes. Duke e ndjekur njeriun ne luften e tij per ekzistence Migjeni, si asnje poet tjeter, shembi te gjitha kultet fetare, politike, atdhetare dhe morale.
Ndarja e kengeve.
- Kanget e pakendueme: Ne kete cikel Migjeni e shikon artin e poezise si nje mundim te thelle psikologjik, dhe realizimin e krijimit nje shperthim te mundshem. Ai eshte I vetedijshem qe poezia e tij do te shfaqe nje rebelizem te permbajtur : …e une jam vullkani qe fle I fashitun.
- Kanget e ringjalljes: Ideja e zgjimit do te hedhe idene e lindjes se nje njeriu te ri, qe do te mekembe nj Kohe te Re. Ky njeri I ri do te zgjoje ndergjegjet e fjetura njerezore per njohjen e vetvetes, te jetes e te lirise. ( Shpirt’ I ri, Pesha e fatit )
- Kanget e mjerimit: I gjithe cikli I kengeve te mjerimit, ku bejne pjese shumica e poezive Migjenit ( Poema e mjerimit , Balade qytetse, Lagja e varfun, Melodi e keputun ) eshte i ndertuar me dy lloje shprehesish poetike: me nje shperthim te revoltes se poetit, qe kerkon veprim, dhe me nje terheqje te tij, abstenim. Ne kete cikel futen edhe poezite e rebelimit poetik te Migjenit kundrejt pamjeve te temerrshme te jetes. Keto jane poezi te kundershtimit, qofte kur ai grindet me vetveten, qofte kur guxon apo terhiqet: ( Recital’ I malsorit, Blasfemi, Kanga skandaloze ). Kudo theksohet deshira, malli per veprim, por edhe vetedija per pamundesine e veprimit.
- Kanget e Perendimit: Ne kete cikel do te ndertohet besimi I ri apo besimi I rigjetur dhe do te tingelloje I fuqishem dhe eksaltuez rasti I ri fe e cmendun e Perndimit te mrekullueshem…, ku…I egzaltuem shklet njeriu ne delirium te pakuptueshem. Kjo eshte endrra e kapercimit te pengesave, per nje liri qe gjendet tjeterkund dhe ku dalin vera te reja njerezore.
- Kanget e rinise: Keto shperthime shpirterore marrin trajta te ekzates se pranveres, te nostalgjise rinore; femra per Migjenin eshte e paarritshme dhe dashuria per te mbetet e parealizuar. Gruaja eshte hyjni apo kob? Edhe kjo do te mbetet nje alternative e fundit dhe e pazgjidhur per Migjenin.
- Kanget e fundit: Mbahen si poezite me te fuqishme te Migjenit, te shkruara kur poeti po lengonte rende nga semundja. Ato nuk jane me shprehje te jetes, por pershkrim I ngadalshem I vdekjes. Vete titujt e vjershave: Nje nate pa gjume, Vuejtja, Frymezim’ I pafat, Kanga qe s’kuptohet, Vetmia, Nen flamujt e melankolise japin poetikisht shkallet e renies se poetit.
Analize e “Poemes se Mjerimit”
Per sa i perket ciklit te Kengeve te Mjerimit ai eshte ndertuar ne dy lloje ligjerimesh poetike. Ka nje grup kengesh ku mbizoteron revolta politike (Poema e Mjerimit, Recitali malesorit, etj) dhe nje grup kengesh te tjera, ku mbizoteron terheqja e poetit, I cili vetem konstaton dhe ironizon therazi (Balade qytetase, etj).
Ne kete poezi Migjeni tregon haptazi si cdo te thote te jesh ne skamje. Ai perdor figuren e metafores dhe epitet per te shprehur kete mjerim. Shohim qe e pershkruan me keto fjale -> Fryra te zbehta, sy te jeshilta, te shikojne si hije, duert te mpita, me zhele, te shemtueme,te ndyta, te verdha.
Ne keto vepra shohim qarte edhe fshikullimen qe ai u jep fese. Duke thene -> e mbi ta n’ajer, si ne qesendi, therin qiellin minarete e ngurta, profetenet dhe dhejtenet ne fusheta te shumengjyrta shkelqejne, e mjerimi mirfilli ndien tradheti.
Migjeni do te tregoje se kjo varferi, kjo skamje, trashegohet brez pas brezi dhe nuk e le njeriun te shijoje jeten e tij. Ai thote qe : Mjerimi pjek femin para se te burrnohet.
Poeti e kap mjerimin ne sfera te ndryshme, ate fizik, shpirteror dhe moral.
Aipas autorit pasojat qe mjerimi shkakton jane:
- Perbuzja, lind I paditur,
- sjell trashegimi te percunduar
- shkaterrim te dashurise amesore
- shkaterron femijerite dhe endrrat e saj
- shkaterron vlerat dhe moralin
- e con njeriun ne depresion
Analize e “Nje nate pa gjume”
Kjo poezi eshte si nje klithje deri ne skaj e te vetmuarit. Ketu poeti shpreh ankth, nuk gjen qetesi e ndihet I vetmuar. Kjo lidhje shqipetohet si: thirrje universal dhe thirrje e percaktuar. Thirrja e poetit del ne dy forma: lutje per qetesi personale dhe vullnet e shprese per ndryshime.
Poeti e quan veten burre I tretun, kjo shpreh zbrastine e tij shpirteore dhe vetmine. Ai e shikon veten te paafte, pa force per te bere ndryshimet qe nevojiten.
Simboli I gjelit eshte I pranishem ne disa vepra te migjenit, ku ka funksion ironizues. Nenteksti I poezise fsheh notat tragjike te vete jetes se Migjenit qe po shuhet nga semundja.
Ai e shikon qe eshte afer fundit te tij dhe e kupton se nuk ka me se cfare te japi per te ndryshuar dicka. Askush sme ndijon, cirrem kot me kot… Por me ne fund, poeti nuk e shikon me shpetimin te drita por te jastiku.
Poeti eshte ne dileme gjate gjithe kohes. Ai vendos kunervendje te forta perball njera tjetres kur thote: me dhemb e sdi cme dhemb, urrej e sdi curren, don e sdi sec don. Ne poezi mbizoterojn toni thirror, perseritja e fjaleve, shkallezimi I dhimbjes qe perforcon vetmine.
KOMENTET