Parimi udhëheqës i veprës së Fishtës është formula Atme e Fe. Përmbledhja lirike “Mrizi i Zanave” përfshin vjershat atdhetare, në të cilat ...
Parimi udhëheqës i veprës së Fishtës është formula Atme e Fe.
Përmbledhja lirike “Mrizi i Zanave” përfshin vjershat atdhetare, në të cilat Fishta i këndon atdheut në disa variante:
· Si dashuri deri në adhurim
· Si ankth e si klithmë
· Si ekzistencë e përhershme morale.
Duke e parë si dashuri deri në adhurim, dashuria për atdheun hap vëllimin duke renditur një seri poezish në të cilat atdheu është një hapësirë e caktuar fizike, një realitet i mrekullueshëm që vjen në kujtesën e bijve të tij si një pasuri e gjerë morale. Emocioni i fortë që përcjellin këto poezi shoqërohet me tone autoritare. Dashuria për atdheun në këtë grup poezish shfaqet në formë romantike. Te poezia “Shqypnia e lirë” poeti kalon në nota realiste duke e parë Shqipërinë si vend konkret, si shtet. Tani Shqipëria e lirë doemos duhet të jetë Shqipëri etnike. E lidhur ngushtë me fatet konkrete të vendit vjen edhe poezia”Himni i flamurit kombëtar” me nota plot patos dhe patriotizëm të cilat i gjejmë dhe tek poezia “Për paqe të Europës”, ku gërshetohet ashpërsia e një njeriu të zemëruar nga sjellja e egër e Fuqive të Mëdha me ëmbëlsinë e një poeti, të cilit i dhimbset vendi i tij, që është bërë pre e lakmive të të huajve. Pavarësia e Shqipërisë nuk solli Shqipërinë etnike që Fishta kishte shpresuar, por një gjysmë Shqipëri politike. Kjo sjell nota dëshpërimi në poezitë e Fishtës “28 Nanduer 1913”, “Nji gjamë desprimit”, “Surgite mortui” etj., në të cilat ndihen nota të forta dramatike dhe shpërthime të forta. Në to flet poeti i revoltuar nga padrejtësitë që i bëhen vendit të tij. Toni kryengritës zotëron të gjitha poezitë e dëshpërimit.
Motivi patriotik është në qendër të poezisë “Gjuha jonë”. Për Fishtën gjuha shqipe nuk është vetëm mjet komunikimi, por edhe simboli i vetëm unik i shqiptarizmit. Për këtë ajo duhej çuar para. Fishta e glorifikoi gjuhën shqipe. Ai i vesh cilësi dhe ndjesi shumë estetike një nocioni thjesht instrumental e komunikues, me të njëjtën logjikë që popujt e lashtë iu vishnin epitete perëndive klasike.
Motivi fetar është i ndjeshëm në poezi të tilla si: “Nji misionari françeskan”, “Kataklizmi i rruzullit” etj., ku Fishta e vlerëson fenë duke e parë atë si një hapësirë hyjnore, në të cilën më mirë se kudo merr kuptim bukuria e shpirtit njerëzor.
Ashtu si edhe tek poetët e tjerë të veshur me petkun e klerikut, edhe tek Fishta është e dallueshme mungesa e lirikës së dashurisë. Me gjithë ndalesat që nënkupton feja, atyre nuk u mohohet e drejta për të pasqyruar të bukurën në jetë, që shfaqet së pari në hijeshinë vajzërore. Te Fishta ky element lirik shfaqet në portretizimin që i bën ai si një mjeshtër i madh zanave dhe shtojzovalleve, të pikturuara si qenie hyjnore që janë krijuar enkas për dashurinë e triumfin e saj.
Lirika satirike e Fishtës përfshihet në këtë përmbledhje lirike përmes poezive “Metamorfozis”, “Nikolejdat” etj. Në veprat e tij satirike Fishta niset nga parimi i njohur latin “Castigat ridendo mores” (Të tallim duke qeshur zakonet). Satira e tij e ashpër drejtohet kundër pseudopatriotëve, tradhëtarëve, që për interesat e tyre personale e mohuan atdheun dhe u bënë lakej e vasalë të të huajve. Shpesh satira e Fishtës është sarkazëm therrëse kundër dobësive njerëzore dhe mbartësve të tyre. Pikërisht te satira e Fishtës i gjejmë të dukshme notat realiste. Aty poeti e kapërcen përfundimisht romantizmin. Gjuha e tij këtu bëhet e thjeshtë dhe e kuptueshme, duke përngjarë me një ligjërim të sinqertë popullor.
Trajtat e ndryshme të vargjeve, popullore apo tradicionale, Fishta i përshtat në varësi të temave e motiveve të poezive të tij. Në lirikat e tij poeti shpalos shqetësime personale gjithmonë me një temperament dinamik.
Krahasimi i zgjeruar është karakteristik për të gjitha këngët atdhetare të Fishtës. Figurat stilistike shoqërohen me një gjuhë të tensionuar për të çliruar energjinë e kundërshtimit deri në rebelim të përgjithshëm. Më rrallë ka figura abstrakte poetike të cilat i gjejmë në një mjedis gati qiellor që shprehin idealizmin e poetit. Prandaj poezia e Fishtës endet nga poli i lavdërimit në polin e dëshpërimit, nga niveli i himnizimit e urimit në nivelin e kryengritjes e të mallkimit, duke anuar më tepër nga lirika kryengritëse. Qëllimi i autorit është që rebelimi i tij poetik të bëhet rebelim i përgjithshëm.
KOMENTET