Si temë të këtij referati përzgjodha veprën artistike: “Novela të Qytetit të Veriut”. Libri në fjalë ka të bëjë me problematika të mprehta sociale dhe me mesazhe të forta që Migjeni përcjellë në lidhje me sheshimin e këtyre defekteve. Migjeni nëpërmjet novelave të tij i kundërvihet shoqërisë së kohës, të zhytyr në një mjerim shpirtëror dhe fizik. Referat Titulli i veprës: “Novela të Qytetit të Veriut” Autori: Millosh Gjergj Nikolla (Migjeni). Shtëpia botuese: “Mësonjëtorja e Parë” Qyteti dhe viti i botimit: Tiranë, 1999. Përmbajtja: studenti në shtëpi, të çelen arkapijat, historia e njenës nga ato, bukën tonë të përditshme falna sot, si dhe 19 novelëza të tjera.
Referat
Titulli i veprës: “Novela të Qytetit të Veriut”
Autori: Millosh Gjergj Nikolla (Migjeni).
Shtëpia botuese: “Mësonjëtorja e Parë”
Qyteti dhe viti i
botimit: Tiranë,
1999.
Përmbajtja: studenti në shtëpi, të
çelen arkapijat, historia e njenës nga ato, bukën tonë të përditshme falna sot,
si dhe 19 novelëza të tjera.
Si temë të këtij referati përzgjodha veprën artistike: “Novela të
Qytetit të Veriut”. Libri në fjalë ka të bëjë me problematika të mprehta
sociale dhe me mesazhe të forta që Migjeni përcjellë në lidhje me sheshimin e
këtyre defekteve. Migjeni nëpërmjet novelave të tij i kundërvihet shoqërisë së
kohës, të zhytyr në një mjerim shpirtëror dhe fizik.
Nisur nga përbërja dhe
nga veçoritë e veprës, pikat të cilat do të trajtojë, janë si më poshtë:
-mesazhi i
përbashkët për ndryshimin e shoqërisë
-figura tragjike e
gruas
“...shoqni po
deshe të mos lozin në kurrizin tand, ndrro format. Hiqi bregashat”. Këto
janë fjalitë e fundit e novelës së parë; “Studenti në shtëpi”. Migjeni
arrinte të vinte re prapambetjen e shoqërisë shqiptare të viteve ’30 në
krahasim me vendet e tjera të zhvilluara. Kjo vërtetohet dukshëm në këtë
novelë, në qendër të së cilës qendron Nushi. Nushi është një i ri, prej veriut,
që studion jashtë shtetit dhe që rikthehet në shtëpi, me urdhër të babit.
Nëpërmjet familjes së Nushit, shëmbëllehet morali i shtirur i familjeve
shqiptare të kohës. Madje Migjeni ironizon deri në satirë atë që romantizmi
deri para pak kohe e himnizonte. Përmendim; hierarkinë e familjes, ku është
personi që sjell paratë në shtëpi, babai, ai që vendos për çdo gjë dhe për
këdo. Përveç kësaj ironizon nderin që është sa për sy e faqe. Parimi i Nushit
nuk përputhej me moralin e shqiptarëve të asaj kohe, dhe prandaj ai vendos të
luaj në kurrizë të kësaj shoqërie, ashtu si shumë të tjerë.
Mesazhi që Migjeni kërkon të përcjellë është ndryshimi i
formave të shoqërisë. Madje, këtë mesazh Migjeni është munduar ta përcjelli dhe
në vepra të tjera të tij dhe padiskutim në novelat e tjera të po kësaj
vepre. Ai nuk parashtron një zgjidhje konkrete, por lë vend për zgjidhje
që do të vendosen prej shoqërisë. Duket sikur, sipas tij do të mjaftonte vetëm
ndryshimi.
“ ...ma mirë t’u
përmbyste bota, se atëhere gratë nuk do zbuloheshin”. Ky citim i dytë është
marrë prej novelës së dytë; “Të çelen arkapijat”, në qendër të cë cilës qendron
problemi i daljes së grave pa perçe. Në këtë novelë të dytë, Migjeni
trajton figurën e gruas tragjike. Dalja e grave zbuluar ishte aq e rëndë për
burrat sa i bënte të shfrynin dhe të dëshironin fundin e botës. Nderi i femrës
së viteve ’30, mund të cënohej shumë lehtë vetëm me nxjerrjen e bukurisë së
saj, siç tregohet në novelën e dytë. Një akt brutal, i kryer prej vëllait ndaj
motrës, tregon gruan viktimë dhe të përvuajtur. Vëllai, i çmendur prej idesë se
burra të tjerë do të mund të admironin bukurinë e femrave të shtëpisë, por edhe
prej mendimit se autoriteti i tij në shtëpi do të binte, qellon me një shuplakë
të përgjakshme dhe çnderon me fjalë motrën e tij. Madje ky personazh
ironizohet mjaft prej Migjenit, sepse kërkon të ushtrojë autoritet mbi femrat
që nuk kishin fuqi të mbroheshin.
Në vitet ’30, bëhet fjalë për një shoqëri ku gruaja duhet të
ishte me patjetër pronë e dikujt. Që kur lindte e deri sa martohej, ajo ishte
pronë e babait apo e vëllait të madh në mungesë të të atit. Duhej të sillej dhe
të vepronte në atë mënyrë që i urdhërohej dhe nuk i lejohej të mendonte
ndryshe. Martohej më pas me pretendentin më të mirë të zgjedhur dhe
tashmë detyra e vetme ishte t’i shërbente bashkëshortit dhe shtëpisë së
re. Kjo mënyrë mendimi trajtohet në novelën e parë. Motra e Nushit, Agia,
është e detyruar të martohet me detyrim me dikë që nuk e njeh. Pavarsisht
përpjekjeve të Nushit, babai e ka thënë fjalën e tij dhe martesa kryhet. Këtu
fillojnë të shfaqen dhe pasojat e mentalitetit të ndrydhur. Agia e shtyrë
nga rrethanat, tradhëton bashkëshortin e saj dhe luan në kurrizë të shoqërisë
ashtu si dhe shumë të tjerë.
Figura e gruas së përvuajtur dhe të mënjanuar nga shoqëria
jepet dhe në një tjetër novelë. Në qendër të saj vendoset një grua, Lukja, e
cila punonte në shtëpi publike. E detyruar nga rrethanat dhe nga plagët e
shoqërisë ajo i futet një rruge jo të ndershme. Edhe kur më në fund
vendosi të dali prej saj, nuk gjeti dot shpëtim. Vazhdonte të
keqtrajtohej dhe të përbuzej nga njerëzit që e rrethonin, madje dhe nga vetë
bashkëshorti që nuk e trajtoi asnjëherë me respekt.
Për ta përmbledhur shkrimin e mësipërm; kjo vepër trajton
me një ironi të mprehtë plagët e shoqërisë dhe veçanërisht figurën e gruas
tragjike të pafuqishme ndaj padrejtësive që i bëhen.
Literatura:
Marashi, A. Mëniku, l.
Petro,R. Letërsia 11, Tiranë, Albas, 2014
KOMENTET